Trauma sensitieve mindfulness
Trauma verschijnselen en ziekte
Als ik mensen begeleid met (chronische) ziekte; individueel of in een mindfulness groepstraining, komt het regelmatig voor dat iemand te maken heeft met traumatische stress verschijnselen. Dit komt naar voren in de vorm van heftige sensaties in het lichaam of mentale klachten als slapeloosheid, angst of concentratie stoornissen. Trauma verschijnselen kunnen gezien worden als een chronische vorm van stress waarbij ons lichaam/geestsysteem alarm signalen blijft uitzenden.
Trauma kan ontstaan vanuit één specifieke heftige gebeurtenis maar ook vanuit een langere periode van fysieke of mentale druk. Mensen die te maken hebben met een (chronische) ziekte ervaren soms ook traumatische stress verschijnselen.
Mensen vertellen mij bijvoorbeeld dat voor hen het lichaam al voor langere tijd aanvoelt als een onveilige en onaangename plek en ook de wereld om hen heen voelt soms als onveilig.
Daarnaast is de invloed van een langdurige (chronische) ziekte op sociale relaties (relatie met een partner, familie, vrienden en werkgever) groot. Er is soms het gevoel dat er onvoldoende echte aandacht en ondersteuning is. In veel gevallen leidt dit tot een gevoel van onveiligheid en meer stress gerelateerde klachten.
Trauma sensitieve mindfulness
Om deze traumatische stress verschijnselen op een gezonde manier onder ogen te zien, ermee om te leren gaan en te verwerken kan mindfulness een zeer waardevolle ingang zijn. Dit vereist soms aanpassingen in het mindfulness programma en in de oefeningen die iemand kan doen; er wordt dan trauma sensitief met mindfulness gewerkt.
Mindfulness beoefening zonder de juiste trauma sensitieve begeleiding kan soms de gevoelens van trauma juist versterken waardoor iemand stopt met de beoefening en terugkijkt op een negatieve ervaring. Er kan dan sprake zijn van her-traumatisering.
In mijn eigen proces met het omgaan met de ziekte van Lyme heeft een zorgvuldig gekozen mindfulness beoefening een positief effect op mijn gevoel van welbevinden. Ik ben beter in staat me op een gezonde manier te verhouden tot de grote fysieke en mentale uitdagingen die het hebben van een chronische ziekte met zich mee brengt.
Het belang van veiligheid en stabiliteit bij trauma
Het werk van psycholoog en trauma specialist David A. Treleaven en zijn boek; ‘Trauma sensitieve mindfulness’ is voor mij waardevol en inspirerend in hoe we sensitief om kunnen gaan met trauma bij de beoefening van mindfulness.
Hij beschrijft het belang van veiligheid en stabiliteit in de beoefening en beschrijft manieren om trauma een plek te geven in de mindfulness beoefening zonder dat gevoelens te overweldigend worden, of er een gevoel ontstaat van mislukking of machteloosheid.
Het gebruik van deze inzichten kan behulpzaam zijn om stap voor stap vertrouwd te laten raken met manieren van meditatie beoefening waarbij traumatische stress kan helen en delen van het zenuwstelsel meer tot rust kunnen komen.
Herstellen van traumatische stress
In mijn werk met mensen met chronische ziekte is deze zorgvuldige verkenning van mindfulness helpend in het proces van herstel of in het ermee leren omgaan. Als het zenuwstelsel meer tot rust komt, het vecht- en vlucht systeem minder actief wordt, kan er ruimte komen voor ontspanning wat zo wenselijk is voor herstel en het versterken van draagkracht.
Ik merk dat als we de geest en het lichaam wat meer in de herstel stand kunnen brengen door de juiste mindfulness oefeningen er ook een gevoel van verbondenheid ontstaat. Meer verbondenheid met het eigen lichaam maar ook met de wereld om ons heen.
Maar zoals Treleaven beschrijft is er geen quick fix, er is geen makkelijke manier om trauma te genezen en er zal vaak ook een specialistische behandeling nodig zijn. Mindfulness kan hierbij een manier zijn om beter om te leren gaan met traumatische verschijnselen, meer mentale stabiliteit te ervaren en moedig en met compassie om te gaan met de ontregelde symptomen in ons lichaam (Treleaven 2018, p. 203).
Met deze blog hoop ik wat meer inzicht te hebben gegeven in trauma en het belang en de waarde van trauma sensitieve mindfulness voor mensen die te maken hebben met de gevolgen van trauma door ziekte, maar ook door bijvoorbeeld onderdrukking, geweld of uitsluiting.